Bên dòng sông Thu Bồn lặng lẽ trôi, làng mộc Kim Bồng đã trải qua hơn bốn thế kỷ cùng nhịp sống Hội An. Ở nơi ấy, những đôi bàn tay tài hoa không chỉ đục đẽo nên mái nhà, chiếc thuyền, mà còn thổi hồn vào từng thớ gỗ, lưu giữ tinh hoa của một vùng đất di sản. Ghé Kim Bồng hôm nay là tìm về một dấu ấn xưa, nơi mỗi nhát đục, mỗi đường bào đều ngân vang câu chuyện cha ông để lại.
Nguồn gốc trăm năm gắn liền thương cảng
Từ thế kỷ XVI, khi thương cảng Hội An trở thành điểm dừng chân của thương nhân khắp bốn phương, làng mộc Kim Bồng cũng dần hình thành và khẳng định vị thế. Người dân Kim Bồng khi ấy chuyên đóng ghe thuyền, dựng nhà cửa, làm nên cả những công trình đình, chùa, miếu mạo. Bàn tay người thợ đã hòa cùng nhịp thở phồn hoa của phố Hội, tạo nên những mái nhà cổ rêu phong, những con thuyền buồm no gió vượt biển khơi.
Không chỉ dừng lại ở phục vụ nhu cầu dân sinh, nghề mộc Kim Bồng còn làm nên danh tiếng với kỹ thuật tinh xảo, trở thành “hồn cốt” của không gian kiến trúc Hội An – di sản mà thế giới biết đến hôm nay.
Tinh hoa trong từng thớ gỗ
Người thợ Kim Bồng xưa nay nổi tiếng ở sự tỉ mỉ, công phu. Từng nét chạm khắc rồng phượng, tứ linh, hoa lá… được khắc sâu vào gỗ với sự cân đối, mềm mại mà vẫn đầy uy nghi. Cái hay của mộc Kim Bồng nằm ở chỗ kết hợp được sự bền chắc với cái đẹp, tạo ra những công trình vừa trường tồn vừa thanh thoát.
Đi trong những nếp nhà cổ ở Hội An, chạm tay vào cột kèo, lan can, bức bình phong… mới thấy hết cái tài hoa của người thợ Kim Bồng. Họ không chỉ làm ra vật dụng, mà còn gửi gắm tâm hồn, quan niệm sống, tình yêu quê hương vào từng sản phẩm.
Vai trò trong di sản phố Hội
Hội An được UNESCO công nhận là di sản thế giới không chỉ nhờ kiến trúc, mà còn nhờ bàn tay giữ gìn của biết bao thế hệ. Trong đó, người thợ Kim Bồng là những “người gác đền thầm lặng”. Chính họ là người tu bổ, phục dựng những mái nhà cổ khi thời gian và thiên nhiên bào mòn.
Không ít ngôi nhà hàng trăm năm tuổi, tưởng chừng không còn trụ nổi, đã được bàn tay thợ mộc Kim Bồng trả lại sức sống. Mỗi nhát đục, mỗi mộng gỗ gắn chặt không chỉ các thanh gỗ, mà còn gắn kết cả ký ức và lịch sử.
Nghề xưa – Đời nay
Ngày nay, Kim Bồng vẫn vang tiếng cưa, tiếng đục, nhưng ít nhiều đã khác xưa. Các nghệ nhân lớn tuổi vẫn gắn bó với nghề, vẫn gìn giữ kỹ thuật cha ông để lại. Một số xưởng mộc nhỏ mở ra, làm đồ thủ công mỹ nghệ, đồ lưu niệm phục vụ khách du lịch.
Tuy vậy, nghề mộc Kim Bồng cũng đứng trước thách thức. Người trẻ ít mặn mà với nghề, khi đời sống hiện đại mở ra nhiều lựa chọn mới. Cũng có lo ngại rằng, nếu không được bảo tồn đúng cách, cái hồn của mộc Kim Bồng sẽ dần phai nhạt.
Trải nghiệm du lịch ở Kim Bồng
Đến làng mộc hôm nay, du khách không chỉ tham quan, mà còn có thể sống trong không gian của nghề. Bạn sẽ được nghe nghệ nhân kể chuyện làng xưa, thấy tận mắt bàn tay chai sạn đục đẽo nên một bức phù điêu. Có khi, bạn còn được tự tay thử một nhát bào gỗ, cảm nhận mùi thơm thoảng lên từ thớ gỗ mới.
Ngoài ra, những sản phẩm lưu niệm nhỏ nhắn – từ chiếc thuyền gỗ mini, khung ảnh, cho đến tượng chạm trổ – cũng là cách để du khách mang một phần hồn Kim Bồng về cùng.
Giữ hồn nghề cho mai sau
Nghề mộc Kim Bồng không chỉ là một phương mưu sinh. Đó là ký ức, là di sản, là một phần bản sắc của Hội An. Giữ cho làng mộc sống được, phát triển được chính là giữ cho di sản phố Hội bền lâu.
Cần có sự chung tay: từ người dân làng, từ chính quyền, từ du khách – để nghề không chỉ tồn tại, mà còn lan tỏa. Bởi, khi một mái nhà cổ được dựng lại, khi một sản phẩm thủ công ra đời, không chỉ là gỗ, mà còn là tâm hồn Việt được hồi sinh.
Làng mộc Kim Bồng như một bản trường ca bằng gỗ, vang vọng suốt bao thế kỷ cùng phố Hội. Đến đây, ta thấy không chỉ là một nghề, mà còn là một niềm tự hào – nơi mà quá khứ, hiện tại và tương lai giao hòa trong từng tiếng đục, tiếng bào. Kim Bồng hôm nay vẫn đứng đó, bên dòng Thu Bồn, để kể cho mai sau câu chuyện về hồn xưa nghề cũ xứ Quảng.
