Dưới chân đèo Hải Vân, có một làng biển nhỏ nơi người dân không chỉ mưu sinh bằng sóng, mà còn gửi cả cuộc đời mình vào những thùng gỗ nâu trầm. Ở đó, nước mắm không chỉ là gia vị – mà là ký ức, là hồn biển, là minh chứng cho cách người Việt tôn trọng tự nhiên và thời gian. Mỗi giọt mắm Nam Ô là một câu chuyện – về biển, về người, và về lòng trung thực trong hương vị.
Nam Ô – Làng biển giữ vị mặn của thời gian
Nơi biển và người hòa làm một
Nằm cách trung tâm Đà Nẵng chỉ 15km, làng Nam Ô nép mình yên bình bên cửa biển, nơi dòng nước lạnh từ chân đèo Hải Vân đổ ra biển Đông. Người dân nơi đây đã gắn bó với biển suốt hàng trăm năm – không chỉ để đánh bắt, mà còn để chắt lọc tinh túy của biển thành từng giọt mắm đậm đà. Từ thế kỷ XVII, nghề làm nước mắm ở Nam Ô đã hình thành và truyền lại qua nhiều thế hệ. Giữa thời buổi hiện đại, làng vẫn còn giữ hàng trăm thùng gỗ lớn – gọi là “lù” – nằm lặng lẽ sau những bức tường vôi cũ, như những chiếc “kho báu” chứa thời gian.
Di sản nghề mắm – Niềm tự hào của xứ Đà Thành
Người dân Nam Ô có thể không nói nhiều, nhưng chỉ cần ngửi mùi mắm, họ biết ngay đó có phải “mắm quê mình” hay không. Mùi nồng, vị đậm, sắc nâu đỏ ánh mật – là dấu ấn không thể lẫn vào đâu được.
Nghề làm mắm được xem là “nghề của sự thật” – không thể gian dối. Bởi chỉ cần bớt đi chút muối, hay thêm một giọt phụ gia, cả thùng mắm sẽ hỏng. Chính sự thật thà ấy, cùng với đôi tay kiên nhẫn, đã khiến mắm Nam Ô trở thành biểu tượng của lòng bền bỉ người miền biển.
Ngày 27/6/2024, Đà Nẵng tổ chức Lễ công bố và đón nhận văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Nam Ô” cho nước mắm truyền thống, tạo cơ sở pháp lý để nâng cao uy tín và mở rộng thị trường trong nước lẫn xuất khẩu. Trước đó, nghề làm nước mắm Nam Ô đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia theo Quyết định số 2974/QĐ-BVHTTDL ngày 27/8/2019 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Nghệ thuật chậm – Khi thời gian lên men
Làm nước mắm Nam Ô là một hành trình dài – bắt đầu từ lúc bình minh với những mẻ cá cơm tươi rói được kéo về từ khơi xa. Cá cơm than, cơm sọc tiêu hay cơm phấn đều là “linh hồn” của mắm, nhưng phải là loại vừa được đánh bắt, còn nguyên lớp ánh bạc.
Người làng trộn cá với muối hạt Cà Ná theo tỉ lệ 3 cá – 1 muối, rồi ủ trong thùng gỗ mít hoặc bời lời. Quá trình “chượp” kéo dài suốt 12 tháng, qua nắng, qua mưa, qua những mùa gió Lào khắc nghiệt. Mắm được khuấy đều mỗi tháng, để men tự nhiên sinh sôi, hòa tan xác cá thành vị ngọt hậu.
Không có máy móc, không có phụ gia – chỉ có thời gian, gió biển và bàn tay người. Đó là nghệ thuật của sự chậm rãi, nơi từng giọt mắm nhỏ ra không phải nhờ công nghệ, mà nhờ lòng kiên định của người giữ nghề.
Vị mặn không chỉ đến từ biển
Hương vị đặc trưng của miền Trung nắng gió
Nước mắm Nam Ô có vị mặn đặc trưng, nhưng hậu ngọt và thơm dịu – không gắt, không hăng. Mùi mắm đậm nhưng thanh, phản ánh tính cách của người miền Trung: mạnh mẽ, chân chất, nhưng ẩn sau đó là sự sâu sắc và tinh tế.
Mỗi giọt mắm như mang theo cả biển trời Đà Nẵng – nắng gắt, gió ràn rạt, và tình người ấm áp. Người dân nơi đây vẫn thường nói vui: “Muốn biết biển Đà Nẵng mặn đến đâu, chỉ cần nếm một giọt mắm Nam Ô.”
Ký ức mùi mắm – Hương quê không thể quên
Không ít người con xa xứ vẫn giữ thói quen mang theo một chai mắm Nam Ô khi rời quê. Bởi đó không chỉ là gia vị, mà là mùi của tuổi thơ – bữa cơm bên mẹ, nồi cá kho dưa, đĩa rau luộc chấm mắm thơm nồng. Hương mắm Nam Ô có thể khiến người ta rơi nước mắt – không phải vì vị nồng, mà vì ký ức. Mỗi lần mở nắp chai, là như nghe thấy tiếng sóng quê nhà vọng lại.
Giữ nghề – Giữ vị mặn của biển
Giữa thời đại của những dây chuyền sản xuất công nghiệp, vẫn còn đó những người dân Nam Ô cặm cụi canh thùng mắm mỗi sáng. Năm 2019, nghề làm nước mắm Nam Ô đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, mở ra cơ hội để nghề xưa bước vào thời đại mới mà không mất đi linh hồn truyền thống.
Các hợp tác xã mắm Nam Ô nay đã ra đời, vừa gìn giữ kỹ thuật cổ, vừa đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh – để giọt mắm quê nhà có thể vươn xa. Thế nhưng, dù bao nhiêu máy móc hiện đại, không ai có thể thay thế được “vị của lòng người” – thứ men thật nhất tạo nên hương mắm Nam Ô.
Mắm Nam Ô – Vị thật của biển Việt
Nước mắm Nam Ô không chỉ là món ăn, mà là biểu tượng văn hóa của Đà Nẵng – nơi con người sống thật, làm thật, yêu thật, và tin vào giá trị của thời gian. Giữa thế giới hối hả, Nam Ô vẫn chọn tồn tại chậm rãi – như cách biển kiên nhẫn bồi đắp bờ cát qua từng con sóng. Mỗi giọt mắm là một câu chuyện về lòng người, về niềm tin, và về vẻ đẹp của những điều giản dị.
