Tôi còn nhớ buổi sớm hôm ấy, khi mặt trời vừa rọi lên mặt nước sông Hậu. Từ xa, tiếng trống “tùng… tùng… tùng” vang vọng, xé tan màn sương. Những chiếc ghe Ngo dài và rực rỡ lần lượt lướt ra giữa dòng – lấp lánh như những mũi tên ánh sáng. Hàng trăm tay chèo đồng loạt hô vang, mái chèo vung lên như một vũ điệu. Khoảnh khắc đó, tôi hiểu rằng: đua ghe Ngo không chỉ là một cuộc thi, mà là một nghi lễ – nơi con người gửi gắm niềm tin cho sông nước và trời đất.
Khi dòng sông trở thành nơi gìn giữ tín ngưỡng
Nguồn gốc từ lễ Ok Om Bok – Tạ ơn sông nước
Lễ hội đua ghe Ngo là một phần không thể tách rời của lễ Ok Om Bok, lễ hội cúng trăng truyền thống của người Khmer Nam Bộ. Diễn ra vào rằm tháng 10 âm lịch, khi mùa nước nổi khép lại, người dân tổ chức đua ghe để tiễn thần nước về biển, tạ ơn trời đất đã ban mùa màng bội thu, cầu cho năm mới an lành.
Đối với người Khmer, dòng sông là khởi nguồn của sự sống.
Mọi sinh kế – từ đánh cá, làm ruộng đến giao thương – đều gắn liền với nước. Bởi thế, đua ghe Ngo không đơn thuần là trò chơi thể thao, mà là một nghi lễ tâm linh, biểu tượng cho niềm biết ơn sông nước và khát vọng hòa thuận giữa con người với thiên nhiên. “Sông nuôi lúa, sông cho cá, sông đem phù sa, nên mỗi nhịp chèo là lời tạ ơn sông mẹ.”
Không gian thiêng của làng và chùa
Trước ngày đua, không khí ở các phum, sóc Khmer quanh Cần Thơ đã rộn ràng. Người dân cùng nhau dọn ghe, cúng lễ, dâng hương tại chùa. Ghe Ngo – trong văn hóa Khmer – là vật thiêng, được ví như “thân rắn thần Naga” – biểu tượng bảo hộ cho dân làng. Các vị sư sải chủ trì nghi lễ “tắm ghe” bằng nước hoa và lá thiêng, cầu cho ghe chạy nhanh, tránh tà khí, và mang lại phước lành.
Trong làn khói hương và tiếng tụng kinh, tôi thấy rõ nét tôn kính và tự hào trong mắt người dân. Dòng sông bỗng hóa linh thiêng – nơi tín ngưỡng và đời sống hòa làm một.
Ghe Ngo – linh hồn của lễ hội
Nghệ thuật tạo hình và biểu tượng tâm linh
Ghe Ngo không chỉ là phương tiện đua, mà là biểu tượng văn hóa của người Khmer. Mỗi chiếc ghe dài từ 25–30 mét, thân hẹp, đáy cong, được làm từ gỗ sao, gỗ dầu hoặc gỗ bằng lăng – những loại gỗ bền, nổi nhẹ, chịu nước tốt. Đầu ghe được chạm trổ hình rắn thần Naga, thân ghe trang trí hoa văn rồng phượng, sóng nước, lửa – thể hiện sức mạnh và niềm tin vào sự bảo hộ của thần linh.
Người Khmer tin rằng: linh hồn của cả phum sóc nằm trong chiếc ghe. Vì thế, khi ghe ra sông, họ xem như cả làng đang “ra trận” – vừa thi đấu, vừa thể hiện lòng tôn kính thần sông, thần nước. “Ghe là thân rắn, nước là máu sông, người chèo là trái tim của làng.”
Tinh thần đồng đội – sức mạnh của lòng người
Đằng sau mỗi đội ghe là hàng tháng trời rèn luyện. Các tay chèo sống cùng nhau, ăn cùng nhau, và tập cùng nhau. Người ta không chỉ luyện kỹ năng, mà còn luyện sự hòa nhịp – vì chỉ cần lệch một mái chèo, chiếc ghe có thể chao đảo. Ở Cần Thơ, các đội đua thường chia làm hai nhóm chính: Đội ghe nam với sức mạnh và tốc độ,đ ội ghe nữ với sự khéo léo, bền bỉ.
Mỗi đội có khoảng 40–60 tay chèo, được dẫn dắt bởi một thủ lĩnh – “Acha ghe”, người giữ nhịp và tinh thần cho cả đội. Khi tiếng trống vang lên, tất cả hòa thành một nhịp – một cơ thể, một linh hồn, một niềm tin.
Khi nhịp chèo hóa thành bản nhạc của lòng người
Sắc màu và âm thanh của ngày hội
Buổi sáng hôm lễ, hai bên bờ sông Cần Thơ rợp cờ hoa. Tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng reo vang hòa cùng tiếng sóng. Những chiếc ghe Ngo xếp hàng, đầu rắn vàng chạm nhẹ vào mặt nước, phản chiếu ánh mặt trời như những dải lụa chuyển động.
Khi hiệu lệnh vang lên, hàng chục ghe cùng lao đi – mặt sông vỡ tung. Tiếng hô “Hô ha! Hô ha!” vang vọng, hòa cùng tiếng trống “tùng tùng tùng” dồn dập. Khán giả trên bờ hò reo, cờ phướn tung bay, trẻ nhỏ chạy theo dọc bờ sông, cười vang. Cảnh tượng ấy – sông nước, con người, âm thanh, ánh sáng hòa quyện – là thứ chỉ có thể tìm thấy ở miền Tây.
Cuộc đua của tinh thần và niềm tin
Đua ghe Ngo không chỉ là sức mạnh cơ bắp, mà là cuộc đua của tinh thần cộng đồng. Người Khmer tin rằng chiến thắng không chỉ đến từ tốc độ, mà từ sự đồng lòng. Bởi mỗi nhịp chèo là sự tin tưởng tuyệt đối giữa các tay chèo – nếu một người ngã, cả đội cùng chao đảo; nếu một người cố gắng, cả ghe cùng vươn lên.
Tôi từng nghe một tay chèo nói: “Đua ghe không phải để thắng, mà để thấy cả làng cùng hướng về một phía.” Và đúng thật, khi về đích, dù thắng hay thua, tất cả đều nở nụ cười – vì điều quan trọng nhất là được cùng nhau chèo, cùng nhau tin.
Di sản sống – khi lễ hội trở thành hơi thở văn hóa
Từ nghi lễ đến di sản quốc gia
Năm 2014, Lễ hội đua ghe Ngo của người Khmer Nam Bộ được Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Không chỉ bởi giá trị nghệ thuật và tín ngưỡng, mà vì sức sống của lễ hội trong đời sống cộng đồng.
Mỗi năm, dù cuộc sống hiện đại đổi thay, lễ hội vẫn diễn ra – rộn ràng, tươi vui, mang theo niềm tự hào của người Khmer Cần Thơ. Từ cụ già đến em nhỏ, ai cũng hướng về dòng sông. Bởi sông không chỉ chảy nước, mà chảy cả ký ức, niềm tin, tình người.
Sức hút du lịch – linh hồn của miền Tây
Ngày nay, lễ hội đua ghe Ngo không chỉ dành cho người Khmer, mà đã trở thành biểu tượng du lịch văn hóa của Cần Thơ. Khách du lịch trong và ngoài nước đổ về để xem, để cảm, để hòa mình. Ngoài đua ghe, còn có ẩm thực Khmer, điệu múa Romvong, nhạc Paranưng và những buổi thắp đèn thả hoa đăng trên sông Hậu.
Đó là một Cần Thơ vừa sôi động, vừa dịu dàng, vừa linh thiêng. “Đua ghe Ngo – không chỉ để thắng, mà để nhắc rằng: dù nước có chảy xuôi, lòng người miền Tây vẫn hướng về nhau.”
Khi nhịp chèo kể chuyện niềm tin
Khi tiếng trống cuối cùng tan vào gió, tôi thấy những tay chèo cười vang, nước mắt xen mồ hôi, ôm nhau giữa dòng sông. Không ai hỏi ai thắng, ai thua – bởi với họ, được đua chính là được sống lại ký ức nghìn năm của dòng sông.
Đua ghe Ngo Cần Thơ không chỉ là một lễ hội, mà là một bản giao hưởng giữa người và nước, giữa sức mạnh và lòng tin. Mỗi năm, khi mùa nước rút, tiếng trống lại vang, mái chèo lại vung – và câu chuyện về niềm tin của người miền Tây lại được kể thêm một lần nữa.
