Mỗi khi đất trời chuyển mình sang năm mới, người Việt lại háo hức bước vào mùa lễ hội – mùa của niềm tin và sự khởi đầu. Trong hàng trăm phong tục Tết, xin lộc đầu năm vẫn là một nghi thức đặc biệt. Không ồn ào, không phô trương – chỉ một nhành non hái nhẹ trong đêm giao thừa, nhưng chứa đựng cả triết lý sống: tìm phúc trong thiên nhiên, tìm an trong lòng người. Bởi với người Việt, hạnh phúc không nằm ở những điều to lớn, mà ở sự giao hòa giữa đất trời và lòng người – nơi mỗi cành lá xanh đều mang hơi thở của niềm tin và bình an.
“Lộc” – Biểu tượng của phúc lành và sinh sôi
Nguồn gốc từ tín ngưỡng nông nghiệp
Từ xa xưa, người Việt sống gắn bó với thiên nhiên, lấy nghề nông làm gốc. Trong tâm thức ấy, “lộc” không chỉ là cành lá, mà còn tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở, may mắn và thịnh vượng.
Mùa xuân là mùa của cây đâm chồi nảy lộc, của đất trời giao hòa. Vì vậy, khi hái một nhành non mang về nhà, người Việt tin rằng mình đang mang sinh khí của vũ trụ, khởi đầu một năm tràn đầy năng lượng và hạnh phúc.
Cành lộc ấy thường được cắm trên bàn thờ tổ tiên, hoặc treo nơi trang trọng trong nhà – như lời chúc cho cả năm “mưa thuận gió hòa, nhà nhà an vui”. Hành động ấy tuy nhỏ, nhưng gói trọn khát vọng bình dị của người Việt: sống thuận theo tự nhiên, tôn trọng quy luật đất trời.
Gắn liền với nghi lễ đầu xuân
Tục xin lộc đầu năm được hình thành cùng với hai phong tục lâu đời: đón giao thừa và đi lễ chùa đầu năm. Khi tiếng trống giao thừa vang lên, người dân đến chùa, đình, miếu để dâng hương tạ ơn trời đất, tổ tiên và cầu an cho năm mới. Trên đường về, họ hái một cành non – gọi là “hái lộc” – để mang “lộc” trời về nhà.
Ngày nay, nhiều ngôi chùa không khuyến khích hái lộc thật để bảo vệ cây xanh, mà chuẩn bị sẵn những cành lộc tượng trưng – thường là cành đa, bồ đề hoặc nhành lộc vừng, kèm lời chúc an lành. Từ “xin lộc” dần được hiểu theo nghĩa rộng hơn: xin phúc, xin bình an, xin lòng thiện lành.
Khi con người tìm phúc trong thiên nhiên
Cuộc gặp gỡ giữa con người và đất trời
Trong nhịp sống hiện đại, người ta dễ bị cuốn vào guồng quay công việc, quên mất mối liên kết thiêng liêng giữa mình và thiên nhiên. Vì thế, tục xin lộc đầu năm vẫn được duy trì như một nghi lễ giúp con người trở về với cội nguồn, hòa mình vào nhịp sống của đất trời.
Khoảnh khắc hái một cành lộc hay nhận một lá bồ đề từ cửa chùa chính là khoảnh khắc con người chạm lại vào sự sống nguyên sơ – nơi thiên nhiên ban cho ta bài học về lòng biết ơn và niềm hy vọng. Trong nhành lá nhỏ bé ấy, người Việt gửi gắm khát vọng sống thiện, hướng về điều lành, tin rằng “gieo điều tốt – gặt an vui”.
“Lộc” không nằm ở tay, mà ở trong tâm
Điều đẹp nhất của tục hái lộc không phải là cành cây mang về, mà là tâm thế của người hái. Người Việt tin rằng nếu trong lòng thiện lành, biết ơn và sống chân thành, thì “lộc” tự khắc sẽ đến – không chỉ trong công việc hay tài lộc, mà trong cả sự bình yên của tâm hồn.
Nhiều người ngày nay không còn hái lộc thật mà chọn cách gieo lộc – trồng cây, tặng quà đầu xuân, quyên góp giúp người khó khăn. Đó cũng là “xin lộc” theo nghĩa mới – xin niềm vui khi được cho đi. Bởi khi ta gieo hạt thiện, chính ta là người đầu tiên nhận lại phúc lành.
Hái lộc – Nét đẹp văn hóa và triết lý sống Việt
Biểu tượng của lòng biết ơn và niềm tin
Hái lộc đầu năm không chỉ để cầu may, mà còn để bày tỏ lòng biết ơn – với thiên nhiên, với tổ tiên và với cuộc sống. Cành lộc xanh tượng trưng cho mối liên kết giữa con người – trời đất – tổ tiên, nơi quá khứ và hiện tại gặp nhau trong một khoảnh khắc thiêng liêng của mùa xuân.
Mỗi năm, dù xã hội có đổi thay, người Việt vẫn giữ thói quen đi hái lộc, như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng: hãy sống tử tế, biết ơn và giữ lòng trong sáng. Đó là bản năng hướng thiện đã trở thành một phần của văn hóa Việt – giản dị mà sâu sắc.
Giữ phong tục, giữ nét Việt
Trong bối cảnh hiện đại, khi nhiều giá trị truyền thống đang bị mai một, tục xin lộc đầu năm vẫn tồn tại như một biểu tượng đẹp của văn hóa tâm linh Việt Nam. Nó không chỉ là nghi thức tôn giáo, mà còn là phản chiếu của tâm hồn dân tộc – coi trọng lòng nhân ái, sự hài hòa và niềm tin vào điều thiện.
Mỗi nhành lộc đầu xuân vì thế không chỉ là “vật mang may mắn”, mà là một thông điệp nhân văn: hãy sống như cây cỏ – bền bỉ, hiền lành và luôn vươn mình đón nắng mới. “Lộc đầu năm” không chỉ là cành lá xanh, mà là niềm tin của con người Việt vào sự sống, vào điều thiện, vào ngày mai tươi sáng.
Khi phúc lành bắt đầu từ lòng người
Giữa tiếng chuông chùa đêm xuân và hương trầm lan tỏa, người ta hái một nhành lộc, nâng niu như mang cả hơi thở mùa xuân về nhà. Trong cành lá ấy, không chỉ có màu xanh của thiên nhiên, mà còn có màu xanh của lòng người – của niềm tin, biết ơn và khát vọng hướng thiện.
Tục xin lộc đầu năm vì thế không chỉ là phong tục, mà là triết lý sống Việt: sống hòa hợp, nhân ái và biết ơn. Khi con người tìm phúc trong thiên nhiên, cũng là khi ta nhận ra – mùa xuân thật sự bắt đầu từ trong tâm.
