Có những miền đất, khi đặt chân tới, ta không chỉ đến – mà trở về. Về với nơi ghi dấu khởi thủy dân tộc, nơi tiếng trống đồng như vẫn vang vọng giữa núi rừng trung du, nơi từng nhịp bước lên bậc đá phủ rêu như chạm vào bản anh hùng ca dựng nước.. Giữa đất Tổ Phú Thọ, Đền Hùng đứng lặng trên đỉnh Nghĩa Lĩnh, như một dấu mốc nhắc mỗi người Việt rằng: “Dù ai đi ngược về xuôi – nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba.”
Nơi bắt đầu của huyền sử – Hành trình dựng nước
Từ truyền thuyết Lạc Long Quân – Âu Cơ và câu chuyện “trăm trứng”, người Việt tin rằng nơi đây là cái nôi khai sinh dân tộc. Dưới triều đại Hùng Vương, quốc gia Văn Lang hình thành – đặt nền móng cho văn minh lúa nước, cho bản sắc văn hóa Việt: yêu hòa bình, đoàn kết, kiên cường và trọng nghĩa tình.
Núi Nghĩa Lĩnh – thế đất “Long cuộn – Hổ ngồi” – được chọn đặt đền thờ Tổ tiên. Trải nghìn năm mưa nắng, rừng cọ đồi chè trải dài, tiếng thông reo bên tầng đá cổ, tất cả hoà làm một, tạo nên không gian linh thiêng mà mộc mạc, gần gũi như chính tâm hồn người Việt.
Đền Hạ, Đền Trung, Đền Thượng, Lăng Hùng Vương… mỗi công trình đều chất chứa lớp trầm tích văn hoá và lịch sử. Không gian nơi đây không ồn ào phô trương, mà thầm lặng, trang nghiêm – như để nhắc con cháu rằng sức mạnh không cần lời lớn, chỉ cần lòng son.
Không gian tâm linh – Hành trình trở về cội nguồn
Trong tâm thức người Việt, Đền Hùng không phải là nơi để khám phá cho biết, mà để tìm lại một phần bản thể. Mỗi bậc đá dẫn lên đỉnh Nghĩa Lĩnh là lời nhắc nhở về hành trình đi lên của dân tộc từ thuở hồng hoang. Trên con đường bóng thông rợp nắng, tiếng chuông từ ngôi đền vọng xuống thung lũng mở ra không gian vừa thiêng liêng vừa bình yên, nơi lòng người như chậm lại, thanh tịnh và lắng sâu.
Hành hương về Đền Hùng không cần nhiều lễ vật hay lời khấn cầu phức tạp. Điều quan trọng nhất chính là tấm lòng hướng về nguồn cội. Người Việt đến đây để bày tỏ sự biết ơn, để dâng nén nhang thành kính, để khẽ cúi đầu trước anh linh các vua Hùng – những người đã đặt viên gạch đầu tiên xây dựng quốc gia, trao lại nền nếp, đất đai, và chí khí gìn giữ non sông.
Tục dâng hương và tinh thần “uống nước nhớ nguồn”
Vào mỗi độ tháng Ba âm lịch, khi hoa ban trắng phủ lưng đồi trung du, hàng vạn người con đất Việt từ khắp mọi miền lại trở về lễ Giỗ Tổ Hùng Vương. Lễ rước kiệu, tiếng trống, sắc áo truyền thống hòa cùng hương trầm nghi ngút tạo nên không khí linh thiêng mà rộn ràng. Người lớn dạy trẻ nhỏ cách thắp hương, học cách kính trọng tổ tiên. Những khoảnh khắc ấy làm thành sợi dây vô hình nhưng bền chặt, gắn kết hàng triệu trái tim Việt Nam.
Không gian văn hóa sống, chứ không chỉ là di tích
Đền Hùng không đóng vai trò của một bảo tàng tĩnh lặng. Đây là không gian văn hóa sống, nơi lễ hội, hát Xoan, nghi thức rước kiệu, trang phục truyền thống còn được thực hành hàng năm. Từng câu hát mộc mạc, từng tiếng trống vang rộn, từng nụ cười người hành hương tạo nên bức tranh văn hóa sống động – nơi truyền thống không chỉ được lưu giữ, mà được tiếp nối qua từng thế hệ.
UNESCO ghi danh – Sức sống của một đạo lý dân tộc
Một điều quan trọng cần làm rõ: Đền Hùng không phải Di sản Văn hóa Thế giới. Tuy nhiên, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ, gắn liền với khu di tích này, đã được UNESCO công nhận là: Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại – ngày 6/12/2012. Còn Khu Di tích lịch sử Đền Hùng được Nhà nước xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt của Việt Nam.
Sự ghi nhận này quan trọng không chỉ vì danh hiệu, mà vì thông điệp văn hóa: dân tộc Việt Nam biết ơn tổ tiên, biết trân trọng quá khứ, và coi nguồn cội là điểm tựa tinh thần để bước vào tương lai. Ở nhiều nơi trên thế giới, tín ngưỡng tổ tiên dần mờ phai. Nhưng ở Việt Nam, việc tri ân Tổ vẫn sống động trong từng gia đình, từng mùa lễ hội, từng nén nhang dịu khói trên bàn thờ tổ tiên mỗi độ xuân về. Đó là sức mạnh bền bỉ làm nên một đất nước đã đi qua chiến tranh, vượt qua giông bão và đứng vững giữa thế giới.
Một lần hành hương – Một đời tự hào
Khi đứng trên đỉnh Nghĩa Lĩnh, nhìn dòng sông Lô lững lờ chảy, rừng trung du mờ sương xa tắp, người ta cảm nhận sâu sắc: Dân tộc này giàu lòng tự trọng và không bao giờ quên gốc rễ.
Học sinh về đây để học bài học đầu tiên về lịch sử. Người lao động về đây để dâng lời cảm tạ và cầu mong điều an lành. Người trẻ về đây để tìm cảm hứng, tìm sức mạnh đi tiếp con đường mình chọn. Điều giúp Đền Hùng sống mãi không phải là đá, gỗ hay kiến trúc, mà là niềm tin lặng lẽ nhưng kiên cường của hàng triệu con người: “Con cháu Lạc Hồng – dù đi bốn phương trời vẫn nhớ ngày trở về.”
Đền Hùng không chỉ là một ngôi đền. Đó là trái tim tinh thần của dân tộc Việt Nam. Về Đền Hùng, để thấy đất nước không chỉ được xây bằng sức lực, mà bằng niềm tin và lòng biết ơn. Một dân tộc biết ơn cội nguồn, là một dân tộc không bao giờ đánh mất tương lai.
