Vượt khỏi bờ biển đông bắc của Hội An, Cù Lao Chàm hiện lên như viên ngọc giữa đại dương—nơi cánh rừng nguyên sinh ôm lấy những rạn san hô sống động dưới nước. Với hơn 300 loài san hô, hàng trăm loài cá và hệ sinh thái rừng – biển đặc biệt, Cù Lao Chàm không chỉ là điểm đến du lịch mà còn là minh chứng cho sự liên kết giữa đất và nước, giữa rừng và san hô. Cùng khám phá “Nơi rừng và san hô gặp nhau”.
Vị trí và giá trị sinh thái đặc biệt
Hệ sinh thái rừng biển đa dạng
Cù Lao Chàm là một quần đảo thuộc tỉnh Quảng Nam, cách bờ biển Hội An khoảng 15 km. Nơi đây nổi bật với rừng nhiệt đới mưa ẩm, chiếm khoảng 70% diện tích đất liền của đảo. Các khu rừng này không chỉ là mái nhà của các loài động thực vật đặc hữu như voọc chà vá chân nâu, rắn lớn và chim salanganen, mà còn điều hòa khí hậu, giữ nguồn nước ngọt và bảo vệ đất đai khỏi xói mòn.
Rạn san hô và biển đảo
Bên dưới làn nước xanh biếc của biển Đông, hệ sinh thái san hô quanh Cù Lao Chàm bao gồm khoảng 165 ha rạn san hô và 500 ha thảm cỏ biển, với hơn 300 loài san hô và hàng trăm loài cá cùng động vật thân mềm. Chính sự kết nối giữa rừng trên đảo và san hô dưới biển đã tạo nên một hệ sinh thái liền mạch, hiếm gặp: “Nơi rừng và san hô gặp nhau”.
Di sản và công nhận quốc tế
Cù Lao Chàm – Hội An được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển (Biosphere Reserve) từ năm 2009 dưới chương trình MAB. Việc công nhận này không chỉ vinh danh giá trị thiên nhiên của vùng đảo mà còn thúc đẩy mô hình phát triển bền vững – giữa bảo tồn và phát triển du lịch.
Cùng với đó, Cù Lao Chàm trở thành hình mẫu cho việc quản lý cộng đồng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên tại Việt Nam, từ quản lý vùng bảo tồn biển, phục hồi san hô đến hạn chế sử dụng nhựa và phát triển du lịch xanh.
Thách thức và nỗ lực bảo tồn
Thách thức môi trường và con người
Dù được bảo vệ, Cù Lao Chàm vẫn đối mặt với nhiều thách thức: đánh bắt quá mức, du lịch thiếu kiểm soát, biến đổi khí hậu, xói mòn rạn san hô… Ví dụ, thảm cỏ biển tại một số bãi đã bị suy giảm nghiêm trọng do ván trượt kayak và sediment từ du lịch.
Giải pháp và vai trò cộng đồng
Dù vậy, sự tham gia của cộng đồng địa phương – ngư dân, người dân bản địa – đã chứng minh mô hình bảo tồn thành công. Họ tham gia giám sát san hô, thực hiện vùng cấm khai thác, tái trồng san hô, và truyền thông “không sử dụng túi nhựa” trên đảo.Nhờ đó, nhiều vùng rạn san hô đã hồi phục, hệ sinh thái biển – rừng tương tác mạnh mẽ hơn.
Trải nghiệm và ý nghĩa với du lịch
Cù Lao Chàm không chỉ hấp dẫn về thiên nhiên mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Du khách tới đây có thể lặn ngắm san hô, tham quan rừng, tìm hiểu văn hóa ngư dân, và cảm nhận sự giao hòa giữa rừng trên đảo và san hô dưới sóng.
Việc trải nghiệm tại Cù Lao Chàm còn là hành trình nhận thức: về cách mà rừng và san hô có thể cùng nhau bảo vệ một hệ sinh thái, về việc mỗi hành động nhỏ (như vứt rác đúng nơi, không phá san hô) đều góp phần giữ cho nơi này nguyên sơ.
Cù Lao Chàm – nơi rừng và san hô gặp nhau – là minh chứng sống cho việc thiên nhiên và con người cùng tồn tại và phát triển bền vững. Khi đứng giữa rừng xanh và ngắm rạn san hô rực rỡ, ta hiểu rằng di sản không chỉ là cái ta ngắm mà còn là cái ta giữ. Và giữ gìn di sản đó chính là giữ gìn tương lai cho thế hệ sau.
