Sáng sớm ở Huế, tôi ngồi bên quán nhỏ trên con hẻm Phan Chu Trinh, mùi lá dong thoảng trong gió, tiếng hấp bánh lách tách. Chị chủ nhẹ tay mở nắp xửng, làn khói nghi ngút bay lên, để lộ những chiếc bánh bèo, bánh lọc, bánh nậm xinh xắn, mỏng manh như chính người Huế. Giữa nhịp sống hiện đại, những món bánh ấy vẫn giữ nguyên nét tinh tế, chậm rãi và sâu sắc của vùng đất từng là kinh đô xưa.
Hương vị Huế trong từng chiếc bánh
Huế có một cách rất riêng để gìn giữ ký ức – bằng hương vị. Ba món bánh dân dã: bánh bèo, bánh lọc, bánh nậm tưởng chừng như đơn giản, nhưng lại chứa đựng cả tinh thần của vừng đất: tỉ mỉ, thanh tao, nhẹ mà sâu.
Bánh bèo – tinh khôi trong chén nhỏ
Chiếc bánh bèo Huế là hiện thân của sự tinh tế. Bột gạo được khuấy mịn, hấp trong chén sứ nhỏ cho đến khi trong veo. Trên mặt là chút tôm chấy vàng, hành phi giòn và mỡ hành xanh mướt. Cái ngon của bánh bèo nằm ở độ vừa phải – không quá béo, không quá mặn, chỉ vừa đủ để khi chan nước mắm ớt tỏi, vị mặn ngọt tan đều nơi đầu lưỡi. Người Huế bảo, ăn bánh bèo là ăn bằng sự nhẹ nhàng: chậm rãi, thong thả, để cảm nhận từng tầng vị – như cách họ sống và yêu.
Bánh lọc – dai, trong, đậm đà vị Huế
Nếu bánh bèo là nét thanh tao, thì bánh lọc Huế là phần cá tính nhất trong bộ ba. Làm từ bột sắn lọc, nhân tôm rim hoặc tôm thịt rim mặn ngọt, bánh được gói bằng lá chuối, hấp chín rồi bóc ra khi còn nóng hổi. Vỏ bánh trong veo, nhìn thấy cả màu đỏ tôm bên trong – vừa đẹp, vừa quyến rũ. Khi cắn nhẹ, vị dai của bột, vị ngọt của tôm, vị cay nhẹ của ớt và vị mặn mà của nước mắm Huế hòa quyện, tạo nên bản hòa âm vị giác khó quên. Người Huế thường nói vui: “Ai thương Huế mà chưa ăn bánh lọc, là chưa hiểu Huế đâu.”
Bánh nậm – mềm mại, dịu dàng như giọng nói xứ này
Giữa hai món bánh nổi bật kia, bánh nậm như một nốt trầm. Bột gạo được tráng mỏng trên lá chuối, rắc nhân tôm thịt rim vàng óng, rồi gói lại, hấp chín. Khi mở ra, hương lá chuối hòa cùng mùi tôm thịt dậy lên thơm lừng. Bánh mềm, mịn, vị thanh. Ăn bánh nậm phải nhẹ tay, nhẹ cả lòng – vì nó mong manh, dễ vỡ như nét duyên kín đáo của người con gái Huế.
Từ quán nhỏ đến bản sắc ẩm thực cố đô
Những góc quán giữ hồn xưa
Đi dọc các con hẻm Trần Phú, Nguyễn Bỉnh Khiêm hay Chi Lăng, không khó để bắt gặp những quán nhỏ chuyên bán bánh bèo – nậm – lọc. Mỗi quán chỉ vài chiếc bàn gỗ, vài xửng hấp, nhưng là nơi người dân ghé qua mỗi sáng – như một thói quen không thể thiếu. Người Huế ít nói, nhưng khi mời bạn ăn bánh, là mời bằng cả tấm lòng. “Ăn đi, rồi sẽ hiểu Huế” – câu nói ấy không phải lời quảng cáo, mà là lời mời bước vào văn hóa nơi đây.
Bản sắc từ sự tinh tế
Ẩm thực Huế không ồn ào, không phô trương. Từ món bánh đơn giản đến yến tiệc cung đình, cái cốt lõi vẫn là sự tinh tế. Bánh bèo, bánh lọc, bánh nậm Huế vì thế không chỉ là món ăn – mà là cách người Huế biểu đạt thẩm mỹ: đẹp, vừa vặn, thanh nhã. Đó cũng là lý do vì sao dù có hàng trăm biến thể ở các vùng miền khác, chỉ ở Huế, ba món bánh này mới mang trọn linh hồn của sự trầm lắng và tinh khiết.
Khi món bánh xưa sống lại trong thời nay
Ngày nay, du khách đến Huế không chỉ thưởng thức món bánh trong các quán nhỏ, mà còn có thể trải nghiệm “làm bánh Huế” trong các tour văn hóa. Từ việc khuấy bột, gói lá, đến chờ bánh chín – tất cả đều là hành trình chạm vào nhịp sống Huế: chậm rãi, tỉ mỉ, và đầy tình cảm. Nhiều nghệ nhân Huế còn mang bánh quê đến các lễ hội ẩm thực quốc tế, giới thiệu hương vị cố đô ra thế giới.
Những chiếc bánh nhỏ bé, tưởng chừng giản dị, lại là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa ký ức và hiện tại. Bởi trong mỗi hương vị ấy, có cả bóng dáng những người mẹ tảo tần, những buổi chợ sớm, và những ngày Huế bình yên sau mưa.
Dư âm từ vị mặn ngọt của quê hương
Khi rời Huế, tôi vẫn mang theo trong trí nhớ mùi thơm của lá chuối, của hành phi, của nước mắm ớt cay nhẹ. Ba món bánh nhỏ, nhưng lại là ba mảnh ghép hoàn hảo của tâm hồn Huế: tinh tế, sâu lắng và giàu tình cảm. Với người Huế, bánh bèo – bánh lọc – bánh nậm không chỉ là món ăn, mà là ký ức, là cách họ giữ gìn quê hương qua từng lớp bột, từng giọt mắm, từng hơi thở của lửa và khói.
