Có những vùng đất tưởng như chỉ là xóm nhỏ yên bình bên dòng Cổ Cò, nhưng nếu lắng nghe thật kỹ, bạn sẽ thấy đất vẫn còn thở, và gió vẫn đang kể chuyện. Giữa nhịp sống sôi động của Đà Nẵng hôm nay, khu căn cứ cách mạng K20 vẫn âm thầm lưu giữ những hơi ấm của một thời khói lửa – nơi từng là “thành trì vô hình” giữa lòng địch, được dựng nên bằng lòng dân và ý chí thép.
Tôi tìm về K20 – Nơi thời gian dừng lại giữa lòng Đà Nẵng
Buổi sớm trong veo, gió từ sông Cổ Cò thổi về mang theo hơi nước mát lành. Tôi dừng bước ở xóm Đồng, phường Khuê Mỹ, quận Ngũ Hành Sơn – nơi có một tên gọi giản dị mà thiêng liêng: Di tích lịch sử K20.
Con ngõ nhỏ uốn quanh những mái nhà rêu phong, nơi từng có hầm ngầm giấu quân, từng vang lên tiếng chân du kích. Ở đây, hoài niệm không chỉ là khái niệm – nó hiện hữu, sờ chạm được, như nhịp thở của lịch sử còn vương lại giữa lòng đất.
Dòng thời gian và ký ức không ngủ yên
Sau Hiệp định Genève 1954, vùng Đa Mặn (nay thuộc phường Khuê Mỹ) trở thành ranh giới giữa hai vùng kiểm soát. Nhưng chính nơi tưởng mong manh ấy lại tạo nên một chiến tuyến vững chắc bằng chính lòng dân.
Người dân nơi đây âm thầm nuôi giấu cán bộ, đào hầm, tiếp tế, làm giao liên. Đến năm 1971, vùng đất này được đặt mật danh K20 – ba ký tự giản dị nhưng ẩn chứa cả một thế giới của lòng trung kiên, của niềm tin không khuất phục.
Ban ngày, họ ra đồng gặt lúa, đêm về lại đào hầm, giấu thương binh, chuyển thư. Có những đêm không trăng, chỉ có tiếng cuốc đất khẽ khàng. Mỗi nhát cuốc là một lần đánh cược sinh mạng – nhưng không ai chùn bước, vì trong tim họ, Tổ quốc là điều không thể phản bội.
Những công trình lòng đất – trái tim bí ẩn của K20
Đi giữa di tích K20 Đà Nẵng hôm nay, bạn vẫn thấy những miệng hầm nhỏ ẩn dưới vườn tre, bên gốc cau hay trong nền nhà cũ. Hệ thống hầm ngầm này khiến nhiều nhà nghiên cứu phải kinh ngạc: hơn 150 hầm bí mật nối liền nhau, tạo thành “thành phố ngầm” mà kẻ địch chưa từng phát hiện.
Có hầm sâu hơn hai mét, rộng vừa đủ cho hai người nằm; có hầm nối liền ba, bốn nhà; có đường hầm dài cả trăm mét dẫn thẳng ra sông Cổ Cò – nơi những chuyến rút lui khẩn cấp diễn ra trong im lặng.
Tất cả đều làm từ đất, tre, lá, than tro – những vật liệu bình dị nhưng chứa trong đó trí tuệ và lòng quả cảm của nhân dân.
Bước xuống hầm, cái lạnh ẩm của lòng đất khiến ta rùng mình, nhưng trong cái lạnh ấy lại ẩn hơi ấm kỳ lạ – hơi ấm của người từng sống, từng tin, từng mơ về ngày hòa bình.
Những con người thắp sáng K20
Giờ đây, đã nửa thế kỷ trôi qua, ông Huỳnh Trưng – người du kích năm xưa – vẫn trở lại K20, đặt tay lên gốc tre, lên bờ rào xưa, như tìm lại hơi thở đồng đội. Ông kể:
“Địch đi càn suốt ngày, thọc xà beng xuống mà không phát hiện ra hầm. Dân mình gan lắm, không ai khai.”
Mẹ Phạm Thị Mùa, người phụ nữ từng có ba căn hầm ngay trong nhà, từng đối mặt với giặc, khi bị dí súng vào ngực, bà bình thản nói: “Nếu các ông tìm thấy, tôi chịu đứt đầu.” Câu nói ngắn mà kiên định như một tuyên ngôn.
Còn bà Nguyễn Thị Hai, khi ấy mới 14 tuổi, bị bắt, bị tra tấn, bị đóng đinh xuyên tay, nhưng bà vẫn im lặng: “Tôi sợ đau lắm, nhưng sợ mất tài liệu hơn. Vì tài liệu đó là đường sống của đồng đội.”
Những con người nhỏ bé ấy, bằng lòng can trường và niềm tin bất khuất, đã giữ cho K20 đứng vững suốt những năm tháng khốc liệt.
Kỳ tích của lòng dân giữa lòng địch
Trong mười năm, căn cứ cách mạng K20 đã tiến hành hơn 30 trận đánh lớn nhỏ, tiêu diệt 185 tên địch, phá hủy hàng chục xe cơ giới và kho vũ khí. Những con số tưởng chừng khô khan ấy lại ẩn chứa sức mạnh phi thường: đó là những chiến công của những con người không có hậu phương, chiến đấu bằng niềm tin và ý chí.
K20 không chỉ là một địa danh – đó là ký ức tập thể của một thế hệ, là minh chứng rằng sức mạnh của nhân dân có thể tạo nên kỳ tích giữa lòng địch.
K20 hôm nay – nơi lịch sử hóa thành điểm đến
Ngày nay, khu căn cứ cách mạng K20 Đà Nẵng đã trở thành điểm đến du lịch lịch sử – văn hóa đặc biệt của thành phố. Trong không gian tĩnh lặng ấy, du khách có thể đi giữa những con ngõ xưa, chạm tay vào vách hầm, nghe lại câu chuyện của những nhân chứng sống.
Tiếng gió thổi qua hàng tre, qua mái nhà rêu phủ như nhắc ta rằng tự do hôm nay không đến từ may mắn, mà từ máu, nước mắt và lòng tin của bao người đi trước.
Đến với di tích lịch sử K20, người ta không chỉ tham quan một địa điểm, mà còn được sống lại một phần ký ức dân tộc – để hiểu, để biết ơn, và để yêu hơn mảnh đất mình đang đứng.
Giữa thành phố Đà Nẵng hiện đại, K20 vẫn lặng lẽ như một nốt trầm sâu, nhắc nhở rằng quá khứ không bao giờ mất đi – nó chỉ hóa thành nền tảng vững chắc cho hiện tại và tương lai.
