Mỗi lần nghe lại một câu ca dao cũ, lòng tôi lại nghĩ đến mẹ, đến bà – những người phụ nữ thầm lặng đã đi qua cuộc đời với đôi vai gánh nặng nhưng chưa bao giờ than vãn. Trong từng lời ru, từng câu tục ngữ, họ hiện lên giản dị mà đẹp đẽ: là người giữ lửa, là bóng mát, là nơi để trở về. Họ không cần được gọi là anh hùng, nhưng chính sự hy sinh và kiên cường ấy mới là điều làm nên bản sắc của người phụ nữ Việt.
Tảo tần gánh cả một đời
Từ thuở còn thơ bé, khi mới ê a học những câu ca dao đầu tiên, ta đã bắt gặp bóng dáng người phụ nữ: nhỏ bé, âm thầm nhưng bền bỉ như giọt mưa thấm vào đất, như ánh lửa hồng trong gian bếp cũ.
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.”
Một câu ca dao ngắn ngủi, nhưng gói ghém cả một kiếp người đầy chông chênh. Thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa nhiều khi bị đặt vào vòng quay của số phận: mong manh như hạt sương, long đong như bèo trôi. Nhưng dù trong cảnh ngộ nào, họ vẫn giữ được sự thủy chung, tấm lòng son sắt với gia đình, quê hương.
“ Thân em như giếng giữa đàng,
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.”
Người phụ nữ đi qua những tháng ngày với đôi bàn tay chai sần, gánh gạo, gánh củi, gánh cả cuộc đời trên đôi vai nhỏ bé. Trong hình ảnh ấy, ta thấy sự tảo tần, nhẫn nại – một phẩm chất đẹp đẽ đã hóa thành cốt cách của người phụ nữ Việt.
Và dẫu nhiều khi họ phải đối diện với những thiệt thòi, những định kiến nặng nề của xã hội trọng nam khinh nữ, thì chính trong sự nhẫn nhịn và bao dung ấy lại tỏa ra một thứ sức mạnh dịu dàng. Sức mạnh của tình thương, sức mạnh của một đời hy sinh mà chẳng đòi hỏi ghi công.
Lời ru – tiếng lòng người mẹ
Tiếng ru của mẹ là bài hát đầu tiên trong đời con. Đó không chỉ là âm điệu ầu ơ ngọt ngào đưa giấc ngủ, mà còn là tiếng lòng, là tình thương được gửi gắm qua từng câu chữ.
“À ơi…
Gió mùa thu mẹ ru con ngủ,
Năm canh chày thức đủ năm canh…”
Trong những đêm trăng sáng, bóng dáng người mẹ hiện lên bên chiếc võng cũ, đôi tay gầy gò nhưng ấm áp, giọng hát dịu dàng mà trĩu nặng yêu thương. Lời ru ấy không chỉ dỗ dành, mà còn gieo vào lòng con những bài học đầu tiên về nhân nghĩa, về đạo lý làm người.
“Ầu ơ…
Mẹ ru cái lẽ ở đời,
Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn.”
Mỗi tiếng “à ơi” là một mảnh tình thương, là sự tiếp nối từ đời này sang đời khác. Lời ru của mẹ gói trọn cả tâm hồn quê hương: đồng lúa xanh, sông trăng lấp lánh, bến nước, mái đình… Và trong tiếng hát mộc mạc ấy, con cảm nhận được cả bầu trời tuổi thơ, cả vòng tay chở che mà không một nơi nào có thể thay thế.
“À ơi… con cò bay lả bay la…” – hình ảnh con cò trong lời ru chính là biểu tượng của người mẹ Việt Nam: tảo tần, lam lũ, vất vả mà vẫn dịu dàng nâng niu giấc ngủ của con.
Vẻ đẹp không tên trong đời thường
Người phụ nữ Việt trong ca dao, tục ngữ hiếm khi được ca ngợi bằng những mỹ từ rực rỡ. Họ không xuất hiện như anh hùng hay nhân vật lẫy lừng, nhưng lại hiện hữu trong từng góc nhỏ đời thường, bằng những vẻ đẹp lặng thầm mà sâu sắc.
“Đói cho sạch, rách cho thơm” – chính là lời nhắn nhủ của mẹ cho con, cũng là cách sống của bao thế hệ phụ nữ Việt: giữ gìn phẩm hạnh, giữ cho nếp nhà, nếp sống luôn trong sáng, tử tế.
Họ là người “một lòng thờ chồng nuôi con”, là người biết nhẫn nhịn để giữ yên cửa ấm, là người mềm mỏng nhưng không hề yếu đuối. Và vẻ đẹp ấy, dẫu không tên, dẫu không được dựng tượng, khắc bia, nhưng lại sống mãi trong trái tim người Việt.
Trong từng bữa cơm đạm bạc, từng nồi canh rau, từng câu dặn dò nhỏ nhặt, ta thấy sự hiện diện của mẹ, của bà – những người phụ nữ cả đời dành cho người khác, mà quên đi chính mình. Đó là thứ vẻ đẹp khiến ta mãi mãi cúi đầu biết ơn.
Vùng ký ức còn mãi
Ngày nay, xã hội đã đổi thay, vai trò của người phụ nữ đã khác xưa. Họ có mặt trên giảng đường, trong thương trường, nơi nghị trường… Tên tuổi của họ được ghi nhận, tiếng nói của họ được lắng nghe. Nhưng dù thời đại nào, hình bóng người mẹ trong ca dao xưa vẫn còn nguyên giá trị.
Mỗi khi vô tình nghe một câu hát ru, đọc lại một câu ca dao, lòng ta lại bồi hồi nhớ về những tháng ngày thơ bé, nhớ đến bóng dáng người phụ nữ Việt – lam lũ, hiền hòa, mà kiêu hãnh theo cách riêng. Họ chính là ký ức, là mạch nguồn, là điểm tựa để ta lớn lên, để ta không quên đi gốc rễ của mình.
Dù thời gian có trôi, lời ru xưa và những câu ca dao mộc mạc vẫn còn đó – như một vùng ký ức ấm áp, nhắc ta nhớ về bóng dáng người phụ nữ Việt: tảo tần, bao dung và lặng lẽ hy sinh.
Không cần danh xưng lớn lao, họ đẹp theo cách rất riêng – một vẻ đẹp âm thầm nhưng bền bỉ, một vẻ đẹp được cất giữ trong từng lời ru, từng câu ca dao, trong ký ức tuổi thơ của mỗi chúng ta. Và chính vẻ đẹp ấy mới làm nên bản sắc của người phụ nữ Việt – hình bóng bất diệt trong tâm hồn dân tộc.
