Giữa lòng cố đô Huế trầm mặc, nơi tiếng chuông chùa ngân nga hòa vào nhịp đời lặng lẽ, có một người đàn ông ngày ngày ngồi bên hiên nhà, đôi bàn tay gầy gò nâng niu từng chiếc lá bàng khô rơi từ sân vườn. Với ông, mỗi chiếc lá ấy không chỉ đơn thuần là kỷ niệm của mùa, mà còn là tấm toan để ông thổi hồn sáng tạo. Trong đôi tay tỉ mỉ và trái tim chan chứa tình yêu quê hương, lá bàng hóa thành những chiếc nón nhỏ xinh, thành tác phẩm nghệ thuật dân gian độc đáo, mang theo ký ức, văn hóa và cả linh hồn của xứ Huế.
Từ chiếc lá rơi đến niềm đam mê bất tận
Ông Hùng sinh ra và lớn lên ở một ngôi làng nhỏ ngoại ô Huế. Thuở ấu thơ, ký ức về những buổi chiều nhặt lá bàng rụng dưới gốc cây cùng lũ bạn vẫn còn in hằn trong tâm trí ông.
Ngày ấy, lá bàng chỉ là trò chơi con trẻ, là cái quạt tay đơn sơ hay mảnh giấy viết nguệch ngoạc vài dòng chữ. Nhưng càng lớn, ông càng nhận ra trong những chiếc lá khô mỏng manh ấy có một vẻ đẹp riêng – giản dị, mộc mạc, nhưng cũng mong manh và dễ phai tàn.
Ý tưởng làm nón từ lá bàng đến với ông như một cái duyên. Một lần tình cờ, ông thấy những chiếc lá bàng khô, bản to, gân nổi rõ, nằm xếp chồng trên sân. Ông nhặt lên, mày mò thử khâu nối lại, rồi chụm thành hình chiếc nón nhỏ. Từ chiếc nón đầu tiên còn vụng về ấy, niềm say mê dần nhen nhóm. Ông bắt đầu dành nhiều thời gian tìm tòi, học hỏi, rồi gắn bó với lá bàng như một phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Tỉ mỉ trong từng đường kim, nếp lá
Để làm nên một chiếc nón từ lá bàng, ông Hùng phải trải qua nhiều công đoạn, và mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự kiên nhẫn đến tận cùng. Lá bàng không phải loại nào cũng dùng được.
Ông chọn những chiếc lá đã ngả màu vàng nâu, bản rộng, dày dặn, không bị mục rách. Lá sau khi nhặt về được rửa sạch, ép phẳng, phơi khô tự nhiên để giữ được màu sắc nguyên bản.
Công đoạn khó nhất chính là khâu lá. Bàn tay ông, qua bao năm tháng, đã quen với từng mũi chỉ len lỏi dọc theo gân lá. Mỗi mũi khâu không chỉ để giữ chặt, mà còn là sự nâng niu, là cách ông gửi gắm vào đó cả sự trân trọng với thiên nhiên. Khi những phiến lá rời rạc được ghép khít lại thành một mặt phẳng, ông mới bắt đầu uốn cong, chụm tròn, tạo thành dáng nón.
Công việc ấy tưởng chừng đơn giản, nhưng nếu thiếu sự kiên nhẫn và khéo léo, chiếc nón sẽ không thể đứng dáng, dễ rách, hoặc nhanh hỏng. Ông Hùng thường nói vui: “Làm nón bằng lá bàng khác nào dỗ một đứa trẻ – phải nhẹ nhàng, tỉ mỉ và đầy tình thương thì nó mới ‘ngoan’.”
Lắng nghe bản giao hưởng từ lá và gió
Không chỉ là nghề thủ công, với ông Hùng, làm nón lá bàng còn là một cách thiền. Mỗi buổi sáng, ông ngồi bên hiên nhà, trước mắt là giàn hoa giấy đỏ thắm, xa xa vọng lại tiếng chuông chùa Thiên Mụ.
Ông cầm từng chiếc lá, khâu từng mũi, thả tâm hồn mình vào đó. Những âm thanh đời thường – tiếng gió lùa qua mái ngói, tiếng chim hót, tiếng bước chân lũ trẻ chơi đùa – bỗng trở thành bản nhạc nền cho hành trình sáng tạo.
Có người hỏi ông: “Làm nón lá bàng để làm gì, khi chúng không bền như nón lá truyền thống?” Ông chỉ cười hiền: “Tôi không làm nón để đội, tôi làm nón để giữ lại hồn quê. Lá bàng vốn là thứ dễ rơi rụng, mong manh. Biến nó thành nón, cũng là cách tôi lưu giữ vẻ đẹp của sự vô thường.”
Từ niềm vui cá nhân đến giá trị cộng đồng
Ban đầu, nón lá bàng của ông chỉ là thú vui riêng, được tặng cho bạn bè, người thân. Nhưng rồi, du khách đến Huế, tình cờ nhìn thấy, lại trầm trồ thích thú.
Có người mang về làm quà, có người xin mua để lưu niệm. Dần dần, những chiếc nón lá bàng nhỏ bé trở thành sản phẩm thủ công độc đáo, gợi nhớ về sự mộc mạc của đất Huế.
Không dừng lại ở đó, ông Hùng còn mở lòng chia sẻ bí quyết làm nón cho lũ trẻ trong làng. Ông muốn bọn trẻ hiểu rằng, ngay cả từ những thứ tưởng như vô dụng, ta vẫn có thể tạo nên giá trị. Lớp học nhỏ bên hiên nhà ông, với tiếng cười trong trẻo và mùi lá khô thoang thoảng, đã trở thành nơi nuôi dưỡng niềm say mê thủ công truyền thống cho thế hệ kế tiếp.
Ý nghĩa vượt ra ngoài một chiếc nón
Nón lá bàng của ông Hùng không chỉ là sản phẩm thủ công. Nó là câu chuyện về sự gắn bó với quê hương, về tình yêu thiên nhiên và triết lý sống trân trọng những điều bình dị. Trong mỗi chiếc nón, người ta thấy bóng dáng của xứ Huế – trầm mặc, dịu dàng, nhưng cũng đầy sức sống và sáng tạo.
Những chiếc nón ấy cũng là lời nhắc nhở: văn hóa không chỉ tồn tại trong những công trình nguy nga hay lễ hội hoành tráng. Văn hóa còn hiện hữu trong từng bàn tay lao động, trong từng chiếc lá, viên gạch, trong những điều nhỏ bé nhưng được làm bằng tất cả trái tim.
Ngồi bên hiên nhà nhỏ, ông Hùng vẫn lặng lẽ thổi hồn vào từng chiếc lá bàng. Mỗi tác phẩm ra đời, ông lại mỉm cười như vừa giữ lại thêm một chút ký ức của đất và người nơi này. Với ông, niềm vui không chỉ đến từ việc tạo ra một sản phẩm đẹp, mà còn từ việc nhìn thấy truyền thống, ký ức và bản sắc Huế được tiếp nối trong từng nếp lá.
Nghệ thuật lá bàng xứ Huế – qua đôi tay ông Hùng – đã vượt khỏi giới hạn của một thú chơi cá nhân. Nó trở thành minh chứng cho tình yêu quê hương, cho niềm tin rằng: chỉ cần con người còn giữ lửa, thì văn hóa sẽ không bao giờ lụi tàn. Và Huế, với những con người như ông, sẽ mãi ngân vang bản nhạc dịu dàng của ký ức và sáng tạo, như sóng sông Hương vẫn thì thầm qua từng mùa.
